Δον Κιχώτης Αναρχοδεξιός
Για το Βιβλίο του Χρίστου Γουδή ΄΄Ανατομία της Δεξιάς΄΄
Πρόσφατα δοκίμασα την ευχάριστη έκπληξη να διαβάσω το βιβλίο του κ. Χρίστου Γουδή ΄΄Η Ανατομία της Δεξιάς, Κριτική μίας Σύμμεικτης Ιδεολογίας Καθαρού Λόγου και Παράνοιας΄΄. Πρόκειται για ένα αναπάντεχο βιβλίο, καθώς ανατέμνει με οξύ κριτικό τρόπο τον πολιτικό χώρο της Δεξιάς, υπό το πρίσμα της βαθύρριζης πολιτισμικής και πολιτικής ερμηνείας του φιλελευθερισμού. Η ΄΄Ανατομία της Δεξιάς΄΄ είναι η άρια μίας αναρχοαυτόνομης ποιητικής και ανεύρετης άχρις ώρας ΄΄Δεξιάς΄΄, που κείται ανάμεσα στον χύδην οικονομικό νεοφιλελευθερισμό της μεταμοντέρνας Δεξιάς και τον αλλοπρόσαλλο πολιτιστικό νεοφιλελευθερισμό της ευρωπαϊκής Αριστεράς. Ο Χρίστος Γουδής είναι, όπως θα ‘λεγε ο, ευφυής ως προς τους αφορισμούς του και λιγότερο ως προς το καλλιτεχνικό του ταλέντο, Σαλβαντόρ Νταλί, ΄΄Μοναρχικός και Αναρχικός΄΄. Μοναρχικός, ταυτόν ειπείν μοναχικός, αναρχικός και άνευ αιγίδας νοσταλγός μίας αόριστης πλην ήδιστης προγονικής χειρονομίας. Μόνον η μοναξιά της ΄΄τίγρης μέσα στην ζούγκλα΄΄, συμφώνως προς το υπέροχο μότο στον ΄΄Σαμουράι΄΄ του Μελβίλ, είναι μεγαλύτερη από την μονή του τολμητία αναρχοδεξιού συγγραφέα. Γράφει στο βιβλίο του: ΄΄ Η μέχρι προ ολίγων μόλις ετών παθολογική καχεξία του εξουσιαστικού πυρήνα της Δεξιάς, μέσα από την έλλειψη σαφούς ιδεολογίας και στρατηγικής, αλλά και την παρουσία αμφιλεγόμενων προσώπων στις τάξεις της, ανάγκασε τους ιδεολόγους του χώρου να αναπτύξουν μία αυτόνομη ΄΄αναρχική΄΄ κουλτούρα και ως προς την στάση τους απέναντι σε ένα ΄΄δημοκρατικό΄΄ καθεστώς, πρακτικά μίας δημοκρατικής δικτατορίας, και ως προς την αποδοχή της κανονιστικής πολιτικής εκδοχής του φυσικού τους χώρου, πρακτικά της αιδήμονος απολιτικής αυτοπροσδιοριστικής του ΄΄μεσαίου΄΄ χώρου. Για τους υπέρμαχους της καθαρότητας των εννοιών, το όνομα του ρόδου είναι ρόδο, έστω τριαντάφυλλο, αλλά ποτέ μολόχα. Έτσι και το όνομα της Δεξιάς είναι Δεξιά, έστω Κεντροδεξιά, αλλά ποτέ ΄΄μεσαίος΄΄ χώρος. ΄΄[1]. Ο Γουδής εδώ εκφράζει χαριέντως αυτό που, κατά την άποψή μας, θα έπρεπε να διατυπώσει με πολιτικοφιλοσοφικούς όρους: το ΄΄Κέντρον΄΄ δεν είναι τίποτε άλλο από τον αφομοιωτικό κτητικό ατομικισμό του φιλελεύθερου αστού[2], τίποτε άλλο από την ΄΄Φιλελεύθερη Ερμηνεία της Ιστορίας΄΄(Whig Interpretation of History), η οποία ομνύει στην ατελεύτητη πρόοδο του ανθρώπινου είδους (όρα του Αστού), αφομοιώνει το παρελθόν δι’ ενός βρίθοντος εκκοσμικευμένης χριστιανικής ηθικής μέλλοντος[3], που κείται διαρκώς και αδιαλείπτως στο επέκεινα του παρόντος, ποτέ όμως στο ίδιο το παρόν, αφομοιώνει την Φύση ένθεν της Επιστήμης, ενθυλακώνει το Σώμα στο εγελιανό Απόλυτο Πνεύμα. Το ΄΄Κέντρον΄΄ είναι ο ΄΄Ολοκληρωτισμός΄΄ του Αστού. Η υπερθετική έκφραση του αφομοιωτικού αστικού ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄, του υπέρτατου ΄΄Κέντρου΄΄, είναι η μεταπολεμική Αμερική, όπου το μέγιστο όργανο της αφομοίωσης είναι η ΄΄Διαμαρτύρησις΄΄ του ΄΄Ανθρώπινου Δικαιώματος΄΄ ως επίκληση της αδυναμίας του αδυνάτου, προκειμένου ο τελευταίος να αποκτήσει, επιλεκτικά και εικονικά, δύναμη (να εισέλθει, να αφομοιωθεί δηλαδή στην σφαίρα επιρροής του αστικού πνεύματος) και να πολλαπλασιάσει την ήδη κεκτημένη ισχύ του πανίσχυρου αστού. Από το ΄΄Ανθρώπινο Δικαίωμα΄΄ προκύπτει και ο γενικευμένος φιλοσοφικός και κυρίως οικονομικός πραγματισμός του αμερικανικού ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄, ο οποίος επέχει ρόλο προσαρμοστικής προσομοίωσης προς τον ευρωπαϊκό νεωτερικό μηδενισμό[4]. Πραγματισμός σημαίνει να υπολαμβάνεις το όριο του Νόμου ως ηθική εσχατιά του μηδενισμού των αξιών. Το σύμπλεγμα του Νόμου και της Ηθικής, επίτοκο του ΄΄Θανάτου του Θεού΄΄ και της ενανθρώπισής Του, είναι το ΄΄nec plus ultra΄΄ αυτού του ιδιότυπου μηδενισμού.
Αλλά ποια δεξιά εννοεί ο Χρίστος Γουδής; Η ΄΄Δεξιά΄΄ που δείχνει να προτάσσει είναι prima facie αντιφατική. Είναι εν μέρει εθνική εν μέρει χριστιανίζουσα, εν μέρει φιλελεύθερη και εν μέρει προνεωτερική. Ασκεί, εν πρώτοις, έντονη κριτική στον μηχανιστικό ορθολογισμό της μετανεωτερικής κοινωνίας, τον οποίο και σκιαγραφεί ως στατικό και συντηρητικό, δηλονότι ανταποκρίνεται σε παρελθούσα, για τα μέτρα της γραμμικής, προοδευτικής ιστορίας, ΄΄μυθολογία΄΄, φαντάζει ως εκπεσών θυρεός επηρμένων πλην ματαιόσπουδων επιγόνων, που επισείουν με στόμφο τον άκαπνο κόλαφο του ΄΄Ανορθολογισμού΄΄. Ο Γουδής αντιπαραθέτει στον ΄΄ξύλινο΄΄ ορθολογισμό τον ΄΄Δημιουργικό Ανορθολογισμό΄΄ της σύγχρονης φυσικής και της τεχνολογικής φαντασίας, αλλά και την γόνιμη ανορθολογικότητα της ποίησης. Γράφει επί τούτου: ΄΄Από μία άποψη ο εργαλειακός ορθολογισμός αποτελεί ύψιστη μορφή πνευματικής δουλείας. Διαμορφώνει τους δούλους που νομίζουν ότι είναι ελεύθεροι. Όμως ο κόσμος ποτέ δεν κυβερνήθηκε από την τετριμμένη λογική. Οι εξελίξεις στις επιστήμες και τις τέχνες έχουν επανειλημμένα καταδείξει ότι η ιστορική ανατροπή του εφήμερου ορθολογισμού μέσα από την υπέρβασή του από τις συλλήψεις και τον ποιητικό και λογοτεχνικό λόγο καθιστά το ultra rationem του σήμερα, ratio του αύριο΄΄[5]. Αλλά ο πυρήνας του βιβλίου και η αληθοέπειά του στοιχηματίζονται ακροσφαλώς στην κυρίως ειπείν ανατομία του φιλελεύθερου αστικού πολιτισμού. Υπέρμαχος του προνεωτερικού πολιτισμού της ΄΄Γης και των Νεκρών΄΄, στηλιτεύει τον μεταλλαγμένο βίο του άστεως, αλλά αδυνατεί να εντοπίσει εκείνον τον συνεκτικό δεσμό που θα ένωνε τον προαναφερθέντα ΄΄χθόνιο΄΄ και ΄΄χοϊκό΄΄ πολιτισμό με την αναγέννηση ενός υγιούς φιλελεύθερου κοσμοειδώλου. Ούτως ή άλλως το φιλελεύθερο κοσμοείδωλο συνιστά μία μορφή μεταρσίωσης της Φύσης και είναι εγγενώς η διαλεκτική πορεία ενός ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄. Έπειτα παραμένει ασαφές με ποιον τρόπο ο ΄΄αυθεντικός΄΄ Φιλελευθερισμός υπέστη τέτοια ετεροίωση, ώστε να ολισθήσει στην παρούσα αφασική του κατάσταση. Ο Γουδής επιλέγει προσφυώς ως ΄΄αρχιμήδειο σημείο΄΄ του φιλελευθερισμού την διάσταση που διακρίνει την Ελευθερία (liberte) από την Ισότητα (Egalite), δύο εκ των τριών ιδεολογικών εμβλημάτων της Γαλλικής Επανάστασης. Η ελευθερία είναι η δεξιόστροφη εκκίνηση του φιλελεύθερου ανθρώπου, η ισότητα το διαχρονικό αίτημα κάθε αριστερού ή σοσιαλιστικού ιδεολογικού προτάγματος. Προφανώς η Αδελφότητα, η τρίτη αρχή της Γαλλικής Επανάστασης, που δεν αναφέρεται στο κείμενο, είναι το διάκενο που χωρίζει την αρχήθεν ενιαία φιλελεύθερη παράδοση, στοιχείο που, όπως φαίνεται, καταδίκασε την μετέπειτα ευρωπαϊκή ιστορία σε μία εκ περιτροπής ιστορική υπερίσχυση πότε της Επανάστασης, πότε της Παλινόρθωσης. Αυτό το χάσμα αποτελεί και πνευματικό λοιμό της μνησικακίας, που επιχωριάζει ως ο κατ’ εξοχήν ασθενής ψυχισμός του σημερινού ανθρώπου και της μοντέρνας εποχής. Στην τελευταία διαπίστωση εδράζεται και η αντίφαση της εξατομίκευσης του δυτικού ανθρώπου. Το αδιέξοδο της μετανεωτερικής κοινωνίας οφείλεται στην εκτεταμένη κατάτμηση της κοινωνίας σε άτομα χωρίς την απαραίτητη επίλυση του πνευματικού και ψυχικού προβλήματος του ΄΄Διπλού Ανθρώπου΄΄, του έκπαλαι άλυτου αινίγματος του ατομικισμού . ΄Ό,τι είναι για τον Έλληνα ο ΄΄Καημός του Ενός΄΄, πρόβλημα νοσταλγικό άνευ ψυχολογικής ανασυγκρότησης του ΄΄χαμένου χρόνου΄΄, έχει καταστεί για τον Ευρωπαίο και εν γένει για τον δυτικό άνθρωπο η ΄΄Τραγωδία του Ενός΄΄. Ο απομυθευτικός νεωτερικός πολιτισμός, καθημαγμένου του χριστιανικού κοσμοειδώλου, κατασκεύασε το ΄΄Τέλος της Ιστορίας΄΄, ώστε να απαθανατίσει εαυτόν. Ηπατήθη βεβαίως∙ το ΄΄Τέλος της Ιστορίας΄΄ είναι η σισύφειος προσπάθεια ενός ημίσεως του ΄΄Διπλού Ανθρώπου΄΄ να επικρατήσει επί του κατοπτρικού alter ego. Και τούτο διαφαίνεται σε όλες τις απόπειρες μετανεωτερικών στοχαστών να πλάσουν νέες μυθολογίες. Η ΄΄Διαφωρά΄΄ του Ντεριντά, η ΄΄Φαντασιακή Θέσμιση΄΄ του Καστοριάδη, το ΄΄Ανολοκλήρωτο Πρόταγμα του Διαφωτισμού΄΄ του Χάμπερμας, η ΄΄Δικαιοσύνη΄΄ του Ρώουλς και όλες οι άλλες φιλελεύθερες ή νεοφιλελεύθερες θεωρίες που παραθέτει ο Γουδής, είναι μάταια διαβήματα μυθοποίησης του μετανεωτερικού χάους δια της αυτοχειριαστικής νεωτερικής απομύθευσης. Ως επιμύθιο του βιβλίου ο Γουδής επιλέγει την ανάδειξη του ΄΄Έθνους΄΄ ως αναπεπταμένου πελάγους της ΄΄Αναρχοδεξιάς΄΄. Και είναι όντως πελαγωμένη η έννοια του ΄΄Έθνους΄΄. Φαίνεται δε από την δυσκολία με την οποία πρέπει να κινηθεί ο συγγραφέας ανάμεσα στην ελευθέρια ιδεολογία του φιλελευθερισμού, την τεκτονική βαρύτητα του κράτους, τη ρωμαντική επικότητα του έθνους και την εδεμική πραότητα του κοινοτισμού. Αν εικάζουμε σωστά, η αναρχική συνιστώσα της ΄΄Δεξιάς΄΄ είναι η απόρριψη του κρατικού Λεβιάθαν ως εκβιαστικού ορθολογικού άρματος που συνθλίβει στο πέρασμά του την ατομικότητα. Αλλά τούτου ούτως δοθέντος, απολακτίζεται η επίκληση της παραδοσιακής φιλελεύθερης ratio. Συνάγεται λοιπόν η εξής υπόθεση: η ατομικότητα αναδύεται από τις αξίες της κοινότητας και της γης ως εξέχουσα ηρωική, πολεμική μορφή, εντείνει έτι περαιτέρω τον χωρισμό από το φυσικό της περιβάλλον και εγκλείεται στον πολιτισμό του άστεως, όπου πλάθει την ΄΄Δευτέρα Φύση΄΄ του, τον τεχνητό άνθρωπο, τον Λεβιάθαν. Ο ήρωας της γης βασίζει την διαφορά που παράγει η ατομικότητά του σε μία δοθείσα προγονική μυθολογία, ο αστός κατασκευάζει την δική του αυτόνομη μυθολογία, είναι ο πρόγονος και ο επίγονος του, είναι η γονιμοποιός αρχή του verum factum: αληθινό είναι το δεδομένο, αφ’ ης στιγμής το κατασκεύασα εγώ. Τοιουτοτρόπως ο αστός διχάζει την ατομικότητά του, αφ’ ενός στον πεζό ορθολογισμό και πραγματισμό του δεδομένου και συγκεκριμένου (η εικονολογική ρουτίνα του πλανητικού χωριού), αφ’ ετέρου στην φαντασιακή απόδραση από το λεβιαθανικό κτήνος, από τον Φραγκενστάιν που έπλασε το ίδιο το μέσο της απόδρασης, η φαντασία. Το αστικό ΄΄Υποκείμενο΄΄ παραδόθηκε στην επιθυμία του και ηττήθηκε κατά κράτος από το ΄΄Αντικείμενο΄΄. Ομοιάζει πλέον σε εκείνον τον ήρωα που ήθελε να δημιουργήσει ο Φώκνερ: έναν επικηρυγμένο που θα αναζητούσε τον εαυτό σε όλο τον κόσμο, προκειμένου να εισπράξει τα λεφτά της επικήρυξης. Ο Γουδής λοιπόν δείχνει, κατά την εκτίμησή μας, τον εξής δρόμο: ο νεοφιλελεύθερος αστός απομυθοποίησε το Κράτος και τον συνεκτικό του δεσμό, το Έθνος. Κατ’ αυτόν τον τρόπο όμως αποδόμησε και την έννοια του Λαού, έννοια επί της οποίας στηρίχθηκαν οι δεξιές και αριστερές ιδεολογικές μεταμορφώσεις. Αντ’ αυτού κατασκεύασε κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν του, τον ΄΄Μεγάλο Ενδιάμεσο΄΄ της κοινωνίας, την ΄΄Μεσαία Τάξη΄΄, απείκασμα του αφομοιωτικού πολιτικού ΄΄Κέντρου΄΄ του Απολύτου Πνεύματος. Με δεδομένο το εξισωτικό πνεύμα της ΄΄Μεσαίας Τάξης΄΄, υπονομεύθηκε το εργασιακό ήθος, το άρμα της παραγωγής προσδέθηκε στην οικονομική έκφανση της επιθυμίας, την κατανάλωση, καταστρέφοντας την παραγωγή και την αποταμίευση, κατάλοιπα του ασκητικού, εκκοσμικευμένου χριστιανικού πνεύματος του αστικού πολιτισμού, ενώ με την υπαγωγή του επιχειρησιακού συστήματος στην άθυμη οργάνωση της εμπορικής ανταλλαγής εκμηδενίσθηκε η φαντασιακή δεξαμενή σκέψης. Τυπικό παράδειγμα των ανωτέρω η έσχατη μυθολογία του νεοφιλελεύθερου αστού, η Τεχνολογία. Η εμπορική παρασιτική της χρήση θα την μετατρέψει σε αναλώσιμο προϊόν κατώτερο του αγαθού πρώτης ανάγκης. Η ανάδυση δε του οικολογικού φονταμενταλισμού ως ΄΄ηθική του αδυνάτου΄΄ πέπρωται να ποδηγετήσει με αρνητικό τρόπο την περαιτέρω εξέλιξη της τεχνολογίας. Η μοναδική ελπίδα της τεχνολογίας, η ανακάλυψη της ΄΄Αντι-Ύλης΄΄[6], προδίδει ολικώς την εσώτερη αντίφαση του ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄. Σε τι χρειάζεται η ΄΄Αντι–Ύλη΄΄ στο αυτοτροφοδοτούμενο ΄΄Απόλυτο Πνεύμα΄΄; Εν άλλαις λέξεσι, η ανακάλυψη μίας πραγματικής ΄΄Αντι- Ύλης΄΄ θα καταστούσε εν ακαρεί την ευρεσιτεχνία άχρηστη. Εν κατακλείδι, οι πολιτιστικές, πολιτικές και κοινωνικές επιλογές του μεταμοντέρνου φιλελεύθερου αστού περιόρισαν δραματικά τις πηγές από τις οποίες αντλούσε την εν ευρεία εννοία ΄΄Υπεραξία΄΄[7]. Το αίτημα του νεοφιλελεύθερου αστού να συρρικνωθεί το κράτος, προτάσσει την εκτελεστική εξουσία και δευτερευόντως την δικαστική ως παρακολούθημα μίας νομοθετικής εξουσίας που προκύπτει από την αυτόματη ρύθμιση της ΄΄Αγοράς΄΄. Συν τοις άλλοις, συρρίκνωση του κράτους σημαίνει συρρίκνωση της επιθυμίας ή αναγωγή της σ’ αυτό που φοβόταν ο Χομπς όταν σχημάτιζε την ιδέα του Λεβιάθαν: το ΄΄Bellum omnum contra omnes ΄΄, τον ΄΄Πόλεμο όλων εναντίον όλων΄΄. Αλλά και η εκτελεστική εξουσία υπέστη εκτεταμένη ιδεολογική αποδόμηση, ανάλογη μ’ αυτήν του Κράτους, του Εθνούς και του Λαού. Αν λοιπόν, όπως λέει ο Γουδής, η έρημος έγινε πόλη και η πόλη έρημος, τότε η φυά του αναρχοδεξιού Δον Κιχώτη αναδύεται ως in extremis εντελέχεια του μεταμοντέρνου νεοφιλελεύθερου ατομικισμού.
[1] Χρίστος Γουδής, Ανατομία της Δεξιάς, Κριτική μιας Σύμμεικτης Ιδεολογίας Καθαρού Λόγου και ΄΄Παράνοιας΄΄, σ.σ. 18-19.
[2] Σπεύδω να τονίσω ότι ο γράφων ανήκει παιδιόθεν στην μικρομεσαία οικονομική τάξη. Η κατηγορία περί της σύστοιχης με την οικονομική μου κατάσταση μικροαστικής συνείδησης, που πιθανόν να εξακοντίσει εναντίον μου ένας μαρξιστής, ουδόλως με αγγίζει, καθώς θεωρώ ότι η δευτέρα συνιστώσα της προοπτικής του μικροαστού, η Επανάσταση, είναι υπόδουλη στην φιλελεύθερη αρχή της ισότητας. Αλλά ο εξισωτισμός είναι η βασική αιτία της παρακμής τόσο του αστικού πολιτισμού όσο και της ιδίας της Επανάστασης. Ακόμη λοιπόν και ως μικροαστός είμαι οργανικό μέρος του αστικού πολιτισμού και τούτο το κείμενο είναι εν μέρει αυτοκριτικό.
[3] Πρόκειται για την περιλάλητη ΄΄Ουτοπία΄΄ του δυτικού ανθρώπου, την οιονεί εσχατολογική ΄΄Αποκάλυψη΄΄ της νεωτερικότητας .
[4] Ο Αστικός Ευρωπαϊκός Πολιτισμός, μετουσιωμένος στο ΄΄Τέλος της Ιστορίας΄΄ του ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄, είναι θεμελιωδώς ένας αυτοκτονικός πολιτισμός. Προβάδην της ιστορίας εξαφάνισε όλες εκείνες τις πολιτισμικές μορφές που τον στήριζαν και τον ενδυνάμωσαν. Κατέστρεψε τον Ιερέα, τον Στρατιώτη και αφομοίωσε στην μεσαία αστική τάξη τον Παραγωγό, ενώ επ’ εσχάτοις ρίχνει το ανάθεμά του στην εκτελεστική εξουσία που, ως γνωστόν, αποτελεί οργανικό στοιχείο της τριαδικής διαλεκτικής του εξουσίας. Με εξαφανισμένο τον ασκητικό, πολεμικό και εργατικό πόνο, ο Μέγας Εσταυρωμένος, αλλά και ο Μέγας Ιεροεξεταστής του Αστού είναι ο πόνος του μητρικού τοκετού και η Αγάπη της Μητέρας, η Amor Matris, επί της οποίας στήνεται η μυθιστορηματική ακρώρεια του ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄, ο ΄΄Οδυσσέας΄΄ του Τζαίημς Τζόυς, κατά δήλωσιν και ορολογίαν του ιδίου, εντός του περίφημου μυθιστορήματος.
[5] Ανατομία της Δεξιάς, σελ. 48.
[6] Αντι- Ύλη, σημαίνει πρακτικώς οικονομικότερη πρώτη ύλη, συμβατή και εν τέλει εξαρτημένη από τα δεδομένα της Οικολογίας, ήγουν της μεταρσιωμένης Φύσης. Υπ’ αυτήν την έννοια, η πρώτη ύλη της ΄΄Αντι-Ύλης΄΄ θα κείται, αφεύκτως και εις το διηνεκές, στις λιγότερο προηγμένες χώρες. Το λέει και ο όρος: το πρώτο συνθετικό συναρτάται αποφατικά με το Πνεύμα, το δεύτερο με το υλικό σώμα, από το οποίο επιθυμεί να απεξαρτηθεί το Πνεύμα!
[7] Ο Καρλ Μαρξ ορθώς διείδε την ΄΄πτωτική τάση του καπιταλιστικού κέρδους΄΄∙ ορθότερος όμως στάθηκε ο Λέο Στράους, εντοπίζοντας την γενικότερη παθογένεια του δυτικού πολιτισμού στην κοινή στοχοθεσία του φιλελευθερισμού και του κομμουνισμού. Ο κομμουνισμός συνιστά όχι μόνο την αναπόφευκτη συντριβή του καπιταλισμού, αλλά και την εντελή απομάκρυνση του ηγεμονικού δυτικού πολιτισμού από το προσκήνιο της ιστορίας.
Για το Βιβλίο του Χρίστου Γουδή ΄΄Ανατομία της Δεξιάς΄΄
Πρόσφατα δοκίμασα την ευχάριστη έκπληξη να διαβάσω το βιβλίο του κ. Χρίστου Γουδή ΄΄Η Ανατομία της Δεξιάς, Κριτική μίας Σύμμεικτης Ιδεολογίας Καθαρού Λόγου και Παράνοιας΄΄. Πρόκειται για ένα αναπάντεχο βιβλίο, καθώς ανατέμνει με οξύ κριτικό τρόπο τον πολιτικό χώρο της Δεξιάς, υπό το πρίσμα της βαθύρριζης πολιτισμικής και πολιτικής ερμηνείας του φιλελευθερισμού. Η ΄΄Ανατομία της Δεξιάς΄΄ είναι η άρια μίας αναρχοαυτόνομης ποιητικής και ανεύρετης άχρις ώρας ΄΄Δεξιάς΄΄, που κείται ανάμεσα στον χύδην οικονομικό νεοφιλελευθερισμό της μεταμοντέρνας Δεξιάς και τον αλλοπρόσαλλο πολιτιστικό νεοφιλελευθερισμό της ευρωπαϊκής Αριστεράς. Ο Χρίστος Γουδής είναι, όπως θα ‘λεγε ο, ευφυής ως προς τους αφορισμούς του και λιγότερο ως προς το καλλιτεχνικό του ταλέντο, Σαλβαντόρ Νταλί, ΄΄Μοναρχικός και Αναρχικός΄΄. Μοναρχικός, ταυτόν ειπείν μοναχικός, αναρχικός και άνευ αιγίδας νοσταλγός μίας αόριστης πλην ήδιστης προγονικής χειρονομίας. Μόνον η μοναξιά της ΄΄τίγρης μέσα στην ζούγκλα΄΄, συμφώνως προς το υπέροχο μότο στον ΄΄Σαμουράι΄΄ του Μελβίλ, είναι μεγαλύτερη από την μονή του τολμητία αναρχοδεξιού συγγραφέα. Γράφει στο βιβλίο του: ΄΄ Η μέχρι προ ολίγων μόλις ετών παθολογική καχεξία του εξουσιαστικού πυρήνα της Δεξιάς, μέσα από την έλλειψη σαφούς ιδεολογίας και στρατηγικής, αλλά και την παρουσία αμφιλεγόμενων προσώπων στις τάξεις της, ανάγκασε τους ιδεολόγους του χώρου να αναπτύξουν μία αυτόνομη ΄΄αναρχική΄΄ κουλτούρα και ως προς την στάση τους απέναντι σε ένα ΄΄δημοκρατικό΄΄ καθεστώς, πρακτικά μίας δημοκρατικής δικτατορίας, και ως προς την αποδοχή της κανονιστικής πολιτικής εκδοχής του φυσικού τους χώρου, πρακτικά της αιδήμονος απολιτικής αυτοπροσδιοριστικής του ΄΄μεσαίου΄΄ χώρου. Για τους υπέρμαχους της καθαρότητας των εννοιών, το όνομα του ρόδου είναι ρόδο, έστω τριαντάφυλλο, αλλά ποτέ μολόχα. Έτσι και το όνομα της Δεξιάς είναι Δεξιά, έστω Κεντροδεξιά, αλλά ποτέ ΄΄μεσαίος΄΄ χώρος. ΄΄[1]. Ο Γουδής εδώ εκφράζει χαριέντως αυτό που, κατά την άποψή μας, θα έπρεπε να διατυπώσει με πολιτικοφιλοσοφικούς όρους: το ΄΄Κέντρον΄΄ δεν είναι τίποτε άλλο από τον αφομοιωτικό κτητικό ατομικισμό του φιλελεύθερου αστού[2], τίποτε άλλο από την ΄΄Φιλελεύθερη Ερμηνεία της Ιστορίας΄΄(Whig Interpretation of History), η οποία ομνύει στην ατελεύτητη πρόοδο του ανθρώπινου είδους (όρα του Αστού), αφομοιώνει το παρελθόν δι’ ενός βρίθοντος εκκοσμικευμένης χριστιανικής ηθικής μέλλοντος[3], που κείται διαρκώς και αδιαλείπτως στο επέκεινα του παρόντος, ποτέ όμως στο ίδιο το παρόν, αφομοιώνει την Φύση ένθεν της Επιστήμης, ενθυλακώνει το Σώμα στο εγελιανό Απόλυτο Πνεύμα. Το ΄΄Κέντρον΄΄ είναι ο ΄΄Ολοκληρωτισμός΄΄ του Αστού. Η υπερθετική έκφραση του αφομοιωτικού αστικού ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄, του υπέρτατου ΄΄Κέντρου΄΄, είναι η μεταπολεμική Αμερική, όπου το μέγιστο όργανο της αφομοίωσης είναι η ΄΄Διαμαρτύρησις΄΄ του ΄΄Ανθρώπινου Δικαιώματος΄΄ ως επίκληση της αδυναμίας του αδυνάτου, προκειμένου ο τελευταίος να αποκτήσει, επιλεκτικά και εικονικά, δύναμη (να εισέλθει, να αφομοιωθεί δηλαδή στην σφαίρα επιρροής του αστικού πνεύματος) και να πολλαπλασιάσει την ήδη κεκτημένη ισχύ του πανίσχυρου αστού. Από το ΄΄Ανθρώπινο Δικαίωμα΄΄ προκύπτει και ο γενικευμένος φιλοσοφικός και κυρίως οικονομικός πραγματισμός του αμερικανικού ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄, ο οποίος επέχει ρόλο προσαρμοστικής προσομοίωσης προς τον ευρωπαϊκό νεωτερικό μηδενισμό[4]. Πραγματισμός σημαίνει να υπολαμβάνεις το όριο του Νόμου ως ηθική εσχατιά του μηδενισμού των αξιών. Το σύμπλεγμα του Νόμου και της Ηθικής, επίτοκο του ΄΄Θανάτου του Θεού΄΄ και της ενανθρώπισής Του, είναι το ΄΄nec plus ultra΄΄ αυτού του ιδιότυπου μηδενισμού.
Αλλά ποια δεξιά εννοεί ο Χρίστος Γουδής; Η ΄΄Δεξιά΄΄ που δείχνει να προτάσσει είναι prima facie αντιφατική. Είναι εν μέρει εθνική εν μέρει χριστιανίζουσα, εν μέρει φιλελεύθερη και εν μέρει προνεωτερική. Ασκεί, εν πρώτοις, έντονη κριτική στον μηχανιστικό ορθολογισμό της μετανεωτερικής κοινωνίας, τον οποίο και σκιαγραφεί ως στατικό και συντηρητικό, δηλονότι ανταποκρίνεται σε παρελθούσα, για τα μέτρα της γραμμικής, προοδευτικής ιστορίας, ΄΄μυθολογία΄΄, φαντάζει ως εκπεσών θυρεός επηρμένων πλην ματαιόσπουδων επιγόνων, που επισείουν με στόμφο τον άκαπνο κόλαφο του ΄΄Ανορθολογισμού΄΄. Ο Γουδής αντιπαραθέτει στον ΄΄ξύλινο΄΄ ορθολογισμό τον ΄΄Δημιουργικό Ανορθολογισμό΄΄ της σύγχρονης φυσικής και της τεχνολογικής φαντασίας, αλλά και την γόνιμη ανορθολογικότητα της ποίησης. Γράφει επί τούτου: ΄΄Από μία άποψη ο εργαλειακός ορθολογισμός αποτελεί ύψιστη μορφή πνευματικής δουλείας. Διαμορφώνει τους δούλους που νομίζουν ότι είναι ελεύθεροι. Όμως ο κόσμος ποτέ δεν κυβερνήθηκε από την τετριμμένη λογική. Οι εξελίξεις στις επιστήμες και τις τέχνες έχουν επανειλημμένα καταδείξει ότι η ιστορική ανατροπή του εφήμερου ορθολογισμού μέσα από την υπέρβασή του από τις συλλήψεις και τον ποιητικό και λογοτεχνικό λόγο καθιστά το ultra rationem του σήμερα, ratio του αύριο΄΄[5]. Αλλά ο πυρήνας του βιβλίου και η αληθοέπειά του στοιχηματίζονται ακροσφαλώς στην κυρίως ειπείν ανατομία του φιλελεύθερου αστικού πολιτισμού. Υπέρμαχος του προνεωτερικού πολιτισμού της ΄΄Γης και των Νεκρών΄΄, στηλιτεύει τον μεταλλαγμένο βίο του άστεως, αλλά αδυνατεί να εντοπίσει εκείνον τον συνεκτικό δεσμό που θα ένωνε τον προαναφερθέντα ΄΄χθόνιο΄΄ και ΄΄χοϊκό΄΄ πολιτισμό με την αναγέννηση ενός υγιούς φιλελεύθερου κοσμοειδώλου. Ούτως ή άλλως το φιλελεύθερο κοσμοείδωλο συνιστά μία μορφή μεταρσίωσης της Φύσης και είναι εγγενώς η διαλεκτική πορεία ενός ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄. Έπειτα παραμένει ασαφές με ποιον τρόπο ο ΄΄αυθεντικός΄΄ Φιλελευθερισμός υπέστη τέτοια ετεροίωση, ώστε να ολισθήσει στην παρούσα αφασική του κατάσταση. Ο Γουδής επιλέγει προσφυώς ως ΄΄αρχιμήδειο σημείο΄΄ του φιλελευθερισμού την διάσταση που διακρίνει την Ελευθερία (liberte) από την Ισότητα (Egalite), δύο εκ των τριών ιδεολογικών εμβλημάτων της Γαλλικής Επανάστασης. Η ελευθερία είναι η δεξιόστροφη εκκίνηση του φιλελεύθερου ανθρώπου, η ισότητα το διαχρονικό αίτημα κάθε αριστερού ή σοσιαλιστικού ιδεολογικού προτάγματος. Προφανώς η Αδελφότητα, η τρίτη αρχή της Γαλλικής Επανάστασης, που δεν αναφέρεται στο κείμενο, είναι το διάκενο που χωρίζει την αρχήθεν ενιαία φιλελεύθερη παράδοση, στοιχείο που, όπως φαίνεται, καταδίκασε την μετέπειτα ευρωπαϊκή ιστορία σε μία εκ περιτροπής ιστορική υπερίσχυση πότε της Επανάστασης, πότε της Παλινόρθωσης. Αυτό το χάσμα αποτελεί και πνευματικό λοιμό της μνησικακίας, που επιχωριάζει ως ο κατ’ εξοχήν ασθενής ψυχισμός του σημερινού ανθρώπου και της μοντέρνας εποχής. Στην τελευταία διαπίστωση εδράζεται και η αντίφαση της εξατομίκευσης του δυτικού ανθρώπου. Το αδιέξοδο της μετανεωτερικής κοινωνίας οφείλεται στην εκτεταμένη κατάτμηση της κοινωνίας σε άτομα χωρίς την απαραίτητη επίλυση του πνευματικού και ψυχικού προβλήματος του ΄΄Διπλού Ανθρώπου΄΄, του έκπαλαι άλυτου αινίγματος του ατομικισμού . ΄Ό,τι είναι για τον Έλληνα ο ΄΄Καημός του Ενός΄΄, πρόβλημα νοσταλγικό άνευ ψυχολογικής ανασυγκρότησης του ΄΄χαμένου χρόνου΄΄, έχει καταστεί για τον Ευρωπαίο και εν γένει για τον δυτικό άνθρωπο η ΄΄Τραγωδία του Ενός΄΄. Ο απομυθευτικός νεωτερικός πολιτισμός, καθημαγμένου του χριστιανικού κοσμοειδώλου, κατασκεύασε το ΄΄Τέλος της Ιστορίας΄΄, ώστε να απαθανατίσει εαυτόν. Ηπατήθη βεβαίως∙ το ΄΄Τέλος της Ιστορίας΄΄ είναι η σισύφειος προσπάθεια ενός ημίσεως του ΄΄Διπλού Ανθρώπου΄΄ να επικρατήσει επί του κατοπτρικού alter ego. Και τούτο διαφαίνεται σε όλες τις απόπειρες μετανεωτερικών στοχαστών να πλάσουν νέες μυθολογίες. Η ΄΄Διαφωρά΄΄ του Ντεριντά, η ΄΄Φαντασιακή Θέσμιση΄΄ του Καστοριάδη, το ΄΄Ανολοκλήρωτο Πρόταγμα του Διαφωτισμού΄΄ του Χάμπερμας, η ΄΄Δικαιοσύνη΄΄ του Ρώουλς και όλες οι άλλες φιλελεύθερες ή νεοφιλελεύθερες θεωρίες που παραθέτει ο Γουδής, είναι μάταια διαβήματα μυθοποίησης του μετανεωτερικού χάους δια της αυτοχειριαστικής νεωτερικής απομύθευσης. Ως επιμύθιο του βιβλίου ο Γουδής επιλέγει την ανάδειξη του ΄΄Έθνους΄΄ ως αναπεπταμένου πελάγους της ΄΄Αναρχοδεξιάς΄΄. Και είναι όντως πελαγωμένη η έννοια του ΄΄Έθνους΄΄. Φαίνεται δε από την δυσκολία με την οποία πρέπει να κινηθεί ο συγγραφέας ανάμεσα στην ελευθέρια ιδεολογία του φιλελευθερισμού, την τεκτονική βαρύτητα του κράτους, τη ρωμαντική επικότητα του έθνους και την εδεμική πραότητα του κοινοτισμού. Αν εικάζουμε σωστά, η αναρχική συνιστώσα της ΄΄Δεξιάς΄΄ είναι η απόρριψη του κρατικού Λεβιάθαν ως εκβιαστικού ορθολογικού άρματος που συνθλίβει στο πέρασμά του την ατομικότητα. Αλλά τούτου ούτως δοθέντος, απολακτίζεται η επίκληση της παραδοσιακής φιλελεύθερης ratio. Συνάγεται λοιπόν η εξής υπόθεση: η ατομικότητα αναδύεται από τις αξίες της κοινότητας και της γης ως εξέχουσα ηρωική, πολεμική μορφή, εντείνει έτι περαιτέρω τον χωρισμό από το φυσικό της περιβάλλον και εγκλείεται στον πολιτισμό του άστεως, όπου πλάθει την ΄΄Δευτέρα Φύση΄΄ του, τον τεχνητό άνθρωπο, τον Λεβιάθαν. Ο ήρωας της γης βασίζει την διαφορά που παράγει η ατομικότητά του σε μία δοθείσα προγονική μυθολογία, ο αστός κατασκευάζει την δική του αυτόνομη μυθολογία, είναι ο πρόγονος και ο επίγονος του, είναι η γονιμοποιός αρχή του verum factum: αληθινό είναι το δεδομένο, αφ’ ης στιγμής το κατασκεύασα εγώ. Τοιουτοτρόπως ο αστός διχάζει την ατομικότητά του, αφ’ ενός στον πεζό ορθολογισμό και πραγματισμό του δεδομένου και συγκεκριμένου (η εικονολογική ρουτίνα του πλανητικού χωριού), αφ’ ετέρου στην φαντασιακή απόδραση από το λεβιαθανικό κτήνος, από τον Φραγκενστάιν που έπλασε το ίδιο το μέσο της απόδρασης, η φαντασία. Το αστικό ΄΄Υποκείμενο΄΄ παραδόθηκε στην επιθυμία του και ηττήθηκε κατά κράτος από το ΄΄Αντικείμενο΄΄. Ομοιάζει πλέον σε εκείνον τον ήρωα που ήθελε να δημιουργήσει ο Φώκνερ: έναν επικηρυγμένο που θα αναζητούσε τον εαυτό σε όλο τον κόσμο, προκειμένου να εισπράξει τα λεφτά της επικήρυξης. Ο Γουδής λοιπόν δείχνει, κατά την εκτίμησή μας, τον εξής δρόμο: ο νεοφιλελεύθερος αστός απομυθοποίησε το Κράτος και τον συνεκτικό του δεσμό, το Έθνος. Κατ’ αυτόν τον τρόπο όμως αποδόμησε και την έννοια του Λαού, έννοια επί της οποίας στηρίχθηκαν οι δεξιές και αριστερές ιδεολογικές μεταμορφώσεις. Αντ’ αυτού κατασκεύασε κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν του, τον ΄΄Μεγάλο Ενδιάμεσο΄΄ της κοινωνίας, την ΄΄Μεσαία Τάξη΄΄, απείκασμα του αφομοιωτικού πολιτικού ΄΄Κέντρου΄΄ του Απολύτου Πνεύματος. Με δεδομένο το εξισωτικό πνεύμα της ΄΄Μεσαίας Τάξης΄΄, υπονομεύθηκε το εργασιακό ήθος, το άρμα της παραγωγής προσδέθηκε στην οικονομική έκφανση της επιθυμίας, την κατανάλωση, καταστρέφοντας την παραγωγή και την αποταμίευση, κατάλοιπα του ασκητικού, εκκοσμικευμένου χριστιανικού πνεύματος του αστικού πολιτισμού, ενώ με την υπαγωγή του επιχειρησιακού συστήματος στην άθυμη οργάνωση της εμπορικής ανταλλαγής εκμηδενίσθηκε η φαντασιακή δεξαμενή σκέψης. Τυπικό παράδειγμα των ανωτέρω η έσχατη μυθολογία του νεοφιλελεύθερου αστού, η Τεχνολογία. Η εμπορική παρασιτική της χρήση θα την μετατρέψει σε αναλώσιμο προϊόν κατώτερο του αγαθού πρώτης ανάγκης. Η ανάδυση δε του οικολογικού φονταμενταλισμού ως ΄΄ηθική του αδυνάτου΄΄ πέπρωται να ποδηγετήσει με αρνητικό τρόπο την περαιτέρω εξέλιξη της τεχνολογίας. Η μοναδική ελπίδα της τεχνολογίας, η ανακάλυψη της ΄΄Αντι-Ύλης΄΄[6], προδίδει ολικώς την εσώτερη αντίφαση του ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄. Σε τι χρειάζεται η ΄΄Αντι–Ύλη΄΄ στο αυτοτροφοδοτούμενο ΄΄Απόλυτο Πνεύμα΄΄; Εν άλλαις λέξεσι, η ανακάλυψη μίας πραγματικής ΄΄Αντι- Ύλης΄΄ θα καταστούσε εν ακαρεί την ευρεσιτεχνία άχρηστη. Εν κατακλείδι, οι πολιτιστικές, πολιτικές και κοινωνικές επιλογές του μεταμοντέρνου φιλελεύθερου αστού περιόρισαν δραματικά τις πηγές από τις οποίες αντλούσε την εν ευρεία εννοία ΄΄Υπεραξία΄΄[7]. Το αίτημα του νεοφιλελεύθερου αστού να συρρικνωθεί το κράτος, προτάσσει την εκτελεστική εξουσία και δευτερευόντως την δικαστική ως παρακολούθημα μίας νομοθετικής εξουσίας που προκύπτει από την αυτόματη ρύθμιση της ΄΄Αγοράς΄΄. Συν τοις άλλοις, συρρίκνωση του κράτους σημαίνει συρρίκνωση της επιθυμίας ή αναγωγή της σ’ αυτό που φοβόταν ο Χομπς όταν σχημάτιζε την ιδέα του Λεβιάθαν: το ΄΄Bellum omnum contra omnes ΄΄, τον ΄΄Πόλεμο όλων εναντίον όλων΄΄. Αλλά και η εκτελεστική εξουσία υπέστη εκτεταμένη ιδεολογική αποδόμηση, ανάλογη μ’ αυτήν του Κράτους, του Εθνούς και του Λαού. Αν λοιπόν, όπως λέει ο Γουδής, η έρημος έγινε πόλη και η πόλη έρημος, τότε η φυά του αναρχοδεξιού Δον Κιχώτη αναδύεται ως in extremis εντελέχεια του μεταμοντέρνου νεοφιλελεύθερου ατομικισμού.
[1] Χρίστος Γουδής, Ανατομία της Δεξιάς, Κριτική μιας Σύμμεικτης Ιδεολογίας Καθαρού Λόγου και ΄΄Παράνοιας΄΄, σ.σ. 18-19.
[2] Σπεύδω να τονίσω ότι ο γράφων ανήκει παιδιόθεν στην μικρομεσαία οικονομική τάξη. Η κατηγορία περί της σύστοιχης με την οικονομική μου κατάσταση μικροαστικής συνείδησης, που πιθανόν να εξακοντίσει εναντίον μου ένας μαρξιστής, ουδόλως με αγγίζει, καθώς θεωρώ ότι η δευτέρα συνιστώσα της προοπτικής του μικροαστού, η Επανάσταση, είναι υπόδουλη στην φιλελεύθερη αρχή της ισότητας. Αλλά ο εξισωτισμός είναι η βασική αιτία της παρακμής τόσο του αστικού πολιτισμού όσο και της ιδίας της Επανάστασης. Ακόμη λοιπόν και ως μικροαστός είμαι οργανικό μέρος του αστικού πολιτισμού και τούτο το κείμενο είναι εν μέρει αυτοκριτικό.
[3] Πρόκειται για την περιλάλητη ΄΄Ουτοπία΄΄ του δυτικού ανθρώπου, την οιονεί εσχατολογική ΄΄Αποκάλυψη΄΄ της νεωτερικότητας .
[4] Ο Αστικός Ευρωπαϊκός Πολιτισμός, μετουσιωμένος στο ΄΄Τέλος της Ιστορίας΄΄ του ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄, είναι θεμελιωδώς ένας αυτοκτονικός πολιτισμός. Προβάδην της ιστορίας εξαφάνισε όλες εκείνες τις πολιτισμικές μορφές που τον στήριζαν και τον ενδυνάμωσαν. Κατέστρεψε τον Ιερέα, τον Στρατιώτη και αφομοίωσε στην μεσαία αστική τάξη τον Παραγωγό, ενώ επ’ εσχάτοις ρίχνει το ανάθεμά του στην εκτελεστική εξουσία που, ως γνωστόν, αποτελεί οργανικό στοιχείο της τριαδικής διαλεκτικής του εξουσίας. Με εξαφανισμένο τον ασκητικό, πολεμικό και εργατικό πόνο, ο Μέγας Εσταυρωμένος, αλλά και ο Μέγας Ιεροεξεταστής του Αστού είναι ο πόνος του μητρικού τοκετού και η Αγάπη της Μητέρας, η Amor Matris, επί της οποίας στήνεται η μυθιστορηματική ακρώρεια του ΄΄Απολύτου Πνεύματος΄΄, ο ΄΄Οδυσσέας΄΄ του Τζαίημς Τζόυς, κατά δήλωσιν και ορολογίαν του ιδίου, εντός του περίφημου μυθιστορήματος.
[5] Ανατομία της Δεξιάς, σελ. 48.
[6] Αντι- Ύλη, σημαίνει πρακτικώς οικονομικότερη πρώτη ύλη, συμβατή και εν τέλει εξαρτημένη από τα δεδομένα της Οικολογίας, ήγουν της μεταρσιωμένης Φύσης. Υπ’ αυτήν την έννοια, η πρώτη ύλη της ΄΄Αντι-Ύλης΄΄ θα κείται, αφεύκτως και εις το διηνεκές, στις λιγότερο προηγμένες χώρες. Το λέει και ο όρος: το πρώτο συνθετικό συναρτάται αποφατικά με το Πνεύμα, το δεύτερο με το υλικό σώμα, από το οποίο επιθυμεί να απεξαρτηθεί το Πνεύμα!
[7] Ο Καρλ Μαρξ ορθώς διείδε την ΄΄πτωτική τάση του καπιταλιστικού κέρδους΄΄∙ ορθότερος όμως στάθηκε ο Λέο Στράους, εντοπίζοντας την γενικότερη παθογένεια του δυτικού πολιτισμού στην κοινή στοχοθεσία του φιλελευθερισμού και του κομμουνισμού. Ο κομμουνισμός συνιστά όχι μόνο την αναπόφευκτη συντριβή του καπιταλισμού, αλλά και την εντελή απομάκρυνση του ηγεμονικού δυτικού πολιτισμού από το προσκήνιο της ιστορίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου